Με τα όπλα έδιωξαν τον κατακτητή οι Καρπάθιοι το 1944 και ακολούθως στο ελεύθερο πιά έδαφός της, φιλοξενήθηκαν χιλιάδες πρόσφυγες από τα Δωδεκάνησα.
Μπορεί τυπικά η ελευθερία να άργησε λίγο ακόμα, μέχρι την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, αλλά το χώμα που πατούσαν οι Καρπάθιοι, το είχαν ελευθερώσει οι ίδιοι και αυτό έδινε μία δυναμική στις εξελίξεις.
Ιταλοκρατούμενο το νησί, όπως και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε και Ιταλούς και Γερμανούς.
Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, αρκετοί Ιταλοί αιχμαλωτίζονται από τους Γερμανούς και στέλνονται σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στο δρόμο χάνονται αρκετοί από ναυάγια ή άλλες αιτίες.
Τελικά έμειναν 300 φασίστες Ιταλοί στην Κάρπαθο που μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας πήγαν με τους 800 Γερμανούς, που πάτησαν στο νησί το Σεπτέμβρη το 1943. Θυμίζουμε ότι 8/9/1943 συνθηκολόγησε η Ιταλία.
Οι Γερμανοί σαφώς πιο σκληροί χτυπούν, βασανίζουν, εκτελούν, ειδικά όταν αντελήφθησαν ότι όπλα των Ιταλών είχαν πέσει στα χέρια Ελλήνων. Σύμφωνα με μαρτυρίες αρκετοί Καρπάθιοι είχαν μείνει στο νησί και δεν είχαν φύγει στην προσφυγιά, με αποτέλεσμα να υπάρχει το «έμψυχο υλικό» που μπορούσε να πάρει τα όπλα και να είναι υπολογίσιμο το μέγεθός του.
Με την αποχώρηση των Γερμανών στις αρχές Οκτωβρίου 1944, οι Καρπάθιοι παίρνουν και άλλα όπλα και πυρομαχικά. Να σημειωθεί ότι μικρός αριθμός Γερμανών αντιναζιστών που λιποτάκτησαν, βοήθησαν τους Καρπάθιους.
Το πρόβλημα μετά της αποχώρηση των Γερμανών, είναι ότι οι 300 Ιταλοί που ήταν φασίστες και είχαν ταχθεί στο πλευρό των Γερμανών μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, θέλουν με θρασύτητα να κρατήσουν υπό την κατοχή τους το νησί. Μπροστά στην πίεση της μαζικής και ένοπλης παρουσίας των Καρπάθιων που εξεγέρθηκαν, οι Ιταλοί συνθηκολογούν.
Τότε το μήνυμα της απελευθέρωσης του νησιού προς τις ελληνικές και συμμαχικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής, αναλαμβάνει να το μεταφέρει μία ομάδα με πλοίαρχο τον Μανώλη Πατσουράκη και πλήρωμα τους Σοφοκλή Οικονομίδη, Λάζαρο Κοσμά, Μιχάλη Πίττα, Κώστα Λαμπρίδη, Γιώργο Χριστοδούλου και Νικόλαο Σταματάκη.
Το όνομα του σκάφους ήταν Immacolata και προορισμός η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Όσο ταξίδευε το σκάφος, είχαν παραδοθεί οι Ιταλοί. Μετά από πενθήμερο ταξίδι που ξεκίνησε στις 8 Οκτωβρίου, φτάνει και το αποτέλεσμα είναι μερικές μέρες μετά να αποβιβαστούν στο νησί δυνάμεις των Εγγλέζων και στις 28 Οκτωβρίου 1944 να προσεγγίσει το νησί εγγλέζικο πολεμικό πλοίο με δύναμη 300 στρατιωτών, αλλά και τρόφιμα για την ανακούφιση του πληθυσμού, που υπέφερε από την έλλειψη τροφίμων.
H απελευθέρωση της Καρπάθου στις 17/10/1944, οκτώ μήνες νωρίτερα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα, είχε σαν αποτέλεσμα τη συγκέντρωση σε αυτήν, προσφύγων από τα υπόλοιπα νησιά. Με φροντίδα της UNRRA φτιάχνεται στρατόπεδο προσφύγων με πάνω από 3.000 Δωδεκανήσιους.
Η ιστορία της Καρπάθου μας δημιούργησε ερωτήματα για τα οποία απευθυνθήκαμε στο Δήμαρχο Καρπάθου Ηλία Λάμπρο.
Όπως μας δήλωσε ο Δήμαρχος, μπορεί να υπήρξαν πριν τον πόλεμο μεταναστευτικές ροές από την Κάρπαθο προς τις ΗΠΑ, αλλά και τη Μ. Ανατολή, στον πόλεμο όμως δεν υπήρξε κάποιο ιδιαίτερο προσφυγικό ρεύμα από την Κάρπαθο προς τη Μ. Ανατολή.
Στην ερώτησή μας για το πώς συντηρήθηκε από άποψη διατροφής ο πληθυσμός, μας απάντησε ότι γεωργία, κτηνοτροφία και αλιεία – έστω υπό επιτήρηση των κατοχικών δυνάμεων – ήταν οι άξονες της επιβίωσης, πάντα όμως φτωχικής – λιτής μέσα στα κατοχικά δεδομένα.
Επόμενο ερώτημά μας ήταν αν αυτό σημαίνει ότι οι κατοχικές δυνάμεις δεν επιδόθηκαν σε φαινόμενα πλιατσικολογήματος της γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής, που σε άλλα νησιά είχαν πάρει μεγάλες διαστάσεις. Ο κ. Λάμπρος μας απάντησε ότι τέτοια ακραία περιστατικά, τουλάχιστον στις διαστάσεις που είχαν πάρει σε άλλα νησιά δεν είχαν σημειωθεί στην Κάρπαθο.
Έρευνα: Nάσος Μπράτσος
Διαβάστε στο ert.gr
Παρασκευή 31 Μάρτη: Το προσφυγικό ταξίδι της Αγγελικής Μπαστούνα το Μάρτιο του 1943
Σάββατο 1 Απρίλη: Τάσος Χήρας: Οι Λειψοί στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Κυριακή 2 Απρίλη: Πρόσφυγας ενός έτους το 1942: Ο Γιώργος Τουρβάς από την Ικαρία στο Λίβανο
Δευτέρα 3 Απρίλη: Γιάννης Φουντούλης: Πρόσφυγας στο Souq El Gharb του Λιβάνου το 1941- 1945
Τρίτη 4 Απρίλη: Η Πάτμος θα τιμήσει τους ήρωές της
Τετάρτη 5 Απρίλη: Άννα Ρακατζή – Λεφέ: Η προσφυγική διαδρομή του 1942 – 1945 σε Τουρκία – Συρία – Μ.Ανατολή
Πέμπτη 6 Απρίλη: Ο Γιάννης Ταμβακλής και το «Οδοιπορικό στη Μέση Ανατολή 1941-1945»
Παρασκευή 7 Απρίλη: «Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι· όλοι» – Ο Γιάννης Μακριδάκης στο ert.gr
Σάββατο 8 Απρίλη: Αντώνης Βεζυρόπουλος ο «κοντραμπατζής» της Αντίστασης στο Νότιο Αιγαίο
Όλες οι προηγούμενες αναρτήσεις του αφιερώματος, συγκεντρωτικά στο τέλος της ανάρτησης: Aναγνώριση της ερευνητικής δουλειάς του ert.gr
